مجله الجمعیه العلمیه الایرانیه للغه العربیه و آدابها، فصلیه علمیه محکمه
سال چهارم شماره 2 (پیاپی 10، خریف و شنا 2008)

گستره واژگان هر شاعر، دریچه ورود به فضای شعر وی است؛ چرا که با آن می توان اغراض ومعانی مورد نظر وی را فهمید. دایره واژگان در شعر بدون در نظر گرفتن دیدگاه، عواطف و موضع گیری های شاعر ابزاری مناسب برای بیان فکر شاعر و انتقال آن به شمار می رود. آشنایی با شعر هر شاعر، همان آشنایی با گستره واژگان وی است. تنوع واژگان یکی از ویژگی های سبکی شعر است که با مقایسه آن در تعدادی از اشعار همراه با آمار و ارقام، می توان به دو سوال زیر پاسخ گفت:1- کدام یک از این اشعار در مقایسه با اشعار دیگر، از دایره واژگان پربار تری برخوردار است؟
2- شاعر در هنگام سرودن شعر، چگونه از گونه گونی واژگان استفاده کرده است؟
این مقاله در نظر دارد با استفاده از یکی از روش های مقایسه تنوع واژگان و انجام کار عملی و آماری، نمونه اشعاری از دعبل خزاعی، شریف رضی و مهیار دیلمی را در موضوع ادبیات متعهد، مورد پژوهش قرار دهد.

تجربه مطالعات ادبیات تطبیقی کشورهای اروپای شرقی یکی از تلاش های سودمند در این زمینه می باشد. علی رغم این که مکتب اروپای شرقی ملی گرایانه وسوسیالیستی است، اما دارای گرایش های انسانی و جهانی می باشد و بعد از دو مکتب فرانسوی و امریکایی مشهورترین مکتب ادبیات تطبیقی به شمار می رود. روند شکل گیری، سیر تحول ادبیات تطبیقی در این کشورها، بیان دیدگاه خاص آنها در خصوص پژوهش های تطبیقی، و وجه تسمیه های گوناگونی این مکتب ادبیات تطبیقی از جمله مسائل مورد توجه پژوهش گران بوده است. با عنایت به تعامل درخور و توجه کشورهای اروپای شرقی به ادبیات سایر کشورها و مخصوصا کشورهای شرقی واسلامی، مساله ضرورت توجه به دیدگاه این کشورها مطرح می شود، تا از این طریق، علاوه بر تقویت روند گسترش دایره پژوهش های تطبیقی، از پدیده خودمحوری هم که در بعضی از پژوهش های تطبیقی غربی شاهد شکل گیری آن هستیم، کاسته شود.

بی گمان عاطفه از بارزترین عناصر شعر است تا بر مخاطب اثر بگذارد و از محیط پیرامون خود، اثر پذیرد. به شعری که این عاطفه، به شکل چشمگیری در آن نمایان باشد، شعر وجدانی گفته می شود. واژه ی وجدان، بر معانیی مانند: خشم، عشق، درد و شادی دلالت دارد. ومصطلح وجدان شامل احساساتی چون لذت، درد و حالت هایی است که یک فرد در درون خویشتن می یابد. شعر وجدانی شعری است مالامال از عواطف سرکش و طغیان گر که اندرون فرد را با صداقت هرچه تمام تر و بدون هیچ گونه پنهانکاری نمایان می سازد.
شریف رضی یکی از بزرگان شعر وجدانی است که شعرش دو ویژگی مهم دارد: درون گرایی، صداقت و شفافیت است. و از جمله عناصر شعری که شاعر خمیر مایه های وجدانی را بر آنها افزوده و این لباس زیبای روحی را بر آن پوشانده است موارد زیر است: سوزناکی حسرت؛ درد و اندوه؛ شوق و اشتیاق؛ دلدادگی؛ شادی

موضوع دریافت معنای متن از دغدغه های همیشگی انسان بوده است. مسلمانان نیز از همان سال های آغازین نزول وحی، این موضوع را سرلوحه فعالیت های علمی خود قرار داده اند. همزمان با گسترش مباحث هرمنوتیک، موضوعاتی وارد مباحث فهم متن و معنی شناسی شد که چالش های بسیاری را در محافل فکری ایجاد کرد. مسائلی از قبیل تعین و یا عدم تعین معنی، نقش خواننده، جایگاه سیاق، اهمیت نظام زبان در فرایند فهم متن، انواع معنی و... از جمله مباحثی هستند که ادیبان و ناقدان مسلمان سال ها پیش از غربیان بدان پرداخته اند. در این میان دیدگاه نحوی سیبویه و بلاغی عبدالقاهر قابل توجه می نماید.

تداخل زبان مادری، از برجسته ترین عوامل موثر در پیدایش خطاهای زبانی، در یادگیری زبان خارجی است. در مقاله ی حاضر که حاصل پژوهشی به روش تحلیلی توصیفی بوده، تاثیر تداخل منفی زبان فارسی در نگارش دانشجویان رشته زبان و ادبیات عربی، بررسی شده است. جامعه آماری این پژوهش تعداد 65 دانشجوی نیمسال هفتم دانشگاه های اصفهان و کاشان بود که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش نیز، آزمون است که به صورت همزمان و با موضوعی که همه دانشجویان قادر به نگارش درباره آن باشند، برگزار شد عمده ترین یافته های این پژوهش بیانگر این حقیقت است که تداخل زبان فارسی یکی از مهم ترین خاستگاه های خطاهای نگارشی دانشجویان این رشته است و ترجمه کلمه به کلمه از موثرترین عوامل بروز آن می باشد، به عبارت دیگر اندیشیدن به زبان فارسی و نگارش به عربی موجب تشدید تداخل می شود.

ابن رزیق شاعری بغدادی و زاده کرخ - یکی از شهرهای بغداد- است. دوران زندگی این شاعر مصادف با دوره سوم عباسی است وشهرت واهمیت این شاعر مرهون قصیده عینیه وی است که در بین ادباء به فراقیه مشهور است.
در مورد سبب سرودن این قصیده حکایاتی ذکر شده است که به اسطوره شبیه است؛ از جمله گفته اند که وی به سبب فقرمجبور شد همسرش راترک کند وبه قصد رسیدن به ثروت نزد امرای دربار اندلس رفت؛ در واقع این هجران سبب سرودن این قصیده بوده است.این قصیده علی رغم کوتاه بودنش، که به چهل ویک بیت می رسد، مورد توجه ادباء قدیم ومعاصر بوده و گاهی با تاثیر از آن در همان مضامین و وزن قصایدی سروده اند.

احمد مطر شاعر شیعی و عراقی مبارز، رنج ها و مصیبت های جهان عرب را به بهترین شیوه طنز به تصویر کشیده است. او هدفش خنداندن دیگران نیست بلکه اهداف و مقاصد دیگری همچون حفظ ارزش های والای اسلامی، به تمسخر گرفتن جهل و سنت های ناپسند؛ تعدیل جریان های افراطی و تاکید بر رفتار متعادل دارد. در واقع طنز او یکی از روش های مقاومت و پایداری است. شیوه های طنز پردازی وی در شعر به اختصار عبارتند از:1- تضاد یا ناسازواری. 2- استفاده از زبان حیوانات. 3- خود استهزایی4- بهره گیری از تشبیه. 5- ذکر القاب اشخاص با صفات برعکس. 6- استفاده از ساختار آیات قرآنی در معانی طنز. 7- مبالغه در استهزاء. 8- تظاهر به جهالت. 9- مقایسه با بهره گیری از شخصیت های قرآنی.10- استفاده از اشعار کهن در قالب طنز. 11- خلق تصاویر نمایشی.

هفتمین باب از هشت باب علم معانی، ویژه فصل و وصل است. این باب یکی از ارزنده ترین و گسترده ترین بابهای دانش معانی به شمار می آید که دانشمندان علوم بلاغت در زبان فارسی و عربی با استفاده از موارد گوناگون کاربردی آن، به زیبایی سخن خود افزوده اند و آن را نمک هنر آفرینی خود ساخته اند.
فصل آن است که میان دو یا چند واژه یا جمله، ادات ربط و عوامل عطف به کار نرود و این در صورتی است که میان واژه ها یا جمله ها ربط و عطفی ذاتی و طبیعی وجود داشته باشد به گونه ای که نیازی به آوردن عوامل ربط نداشته باشیم. وصل آن است که میان دو یا چند واژه یا جمله، ادات ربط و عوامل عطف به کار رود و این در صورتی است که میان واژه ها یا جمله ها ربط و عطفی ذاتی و طبیعی وجود نداشته باشد؛ به گونه ای که اگر عوامل ربط میان آنها آورده نشود، در مقصود سخن گوینده خلل و نارسایی پیش آید.

تجربه ی انتشار یک مجله ی علمی پژوهشی تجربه ای گرانسنگ است که موجب نوآوری نظری و رقابت و بالندگی علمی می شود و نگرانی هایی هم مانند: حفظ کیفیت علمی، رویکرد صحیح، عقب نماندن از کورس رقابت علمی، دارد. مقالات ارسالی به مجله انجمن معمولا دارای ایرادهایی مانند: فقدان استناد به مقالات علمی، عنوان ناگویا و نامناسب، فقدان چکیده رسا، نبود مساله علمی قابل طرح و ابهام و نارسایی زبان نوشتاری، می باشد. درده شماره اول مجله ی انجمن تعداد 85 مقاله: 37 مقاله ی عربی و 48 مقاله ی فارسی چاپ شده است که تعداد112 نویسنده از دانشگاه های کشور و با رتبه های علمی بالاتر از دانشجوی دکتری در نوشتن آنها مشارکت داشته اند. مهمترین موضوعات این مقاله ها: آموزش زبان و زبان شناسی ادبیات معاصر، ادبیات تطبیقی و نقد ادبی بوده است.